Seplenienie – jakie są przyczyny i rodzaje seplenienia - CoTyPowiesz.pl
Saperska 44B/2A, Poznań
CoTyPowiesz.pl

Seplenienie jest wadą wymowy i polega na nieprawidłowej artykulacji głosek dentalizowanych (dana głoska realizowana jest ze znacznym zbliżeniem górnych i dolnych siekaczy, wskutek czego pojawia się szmer). Ten rodzaj wady wymowy najczęściej pojawia się w trzech szeregach:

  1. syczącym /s/,/z/,/c/,/dz/
  2. szumiącym /sz/,/ż/,/cz/,/dż/
  3. ciszącym /ś/,/ź/,/ć/,/dź/, jednak nie w każdym przypadku wszystkie szeregi są zaburzone.

Podążając za dr D. Plutą- Wojciechowską oraz według badania prowadzonego przez Liliannę Konopską pokazały, że najczęstszą przyczyną sygmatyzmu są wady zgryzu. Jednak nie tylko. Można również wymienić takie czynniki jak:

  • Zbyt krótkie wędzidełko językowe, które „blokuje” językowi swobodę ruchu
  • Nieprawidłowości w budowie języka np. zbyt gruby, zbyt duży
  • Zgryz otwarty (szpara między dolnymi i górnymi zębami, spowodowana np. ssaniem kciuka) lub inne wady zgryzu np. tyłozgryz lub przodozgryz
  • Rozszczep podniebienia, który doprowadza do seplenienia nosowego
  • Złe wzorce z otoczenia (np. dziecko ma młodsze rodzeństwo i chcąc zwrócić na siebie uwagę mówi tak jak ono)
  • Niska sprawność narządów artykulacyjnych
  • Problemy ze słuchem
  • Zbyt długie używanie smoczków

Sygmatyzm może przybrać różne rodzaje w zależności od dziecka, czy dorosłego, zatem jakie są rodzaje seplenienia?

  • Sygmatyzm międzyzębowy – czubek języka wsuwany jest między zęby górne i dolne w linii środkowej jamy ustnej.
  • Sygmatyzm przyzębowy-  język ułożony jest płasko i mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy
  • Sygmatyzm wargowo- zębowy – język nie bierze udziału w artykulacji, powietrze wydostaje się przez szczelinę między górnymi siekaczami, a dolną wargą
  • Sygmatyzm boczny – język ułożony jest niesymetrycznie, a szczelina powstaje z boku. Istnieje sygmatyzm boczny :

– prawostronny,

– lewostronny,

– obustronny,

  • Sygmatyzm wargowy- język jest bierny w artykulacji, a szczelina tworzy się między wargami
  • Sygmatyzm podniebienny – czubek języka jest zbliżony do podniebienia twardego i powstaje charakterystyczny  i nieprzyjemny szmer
  • Sygmatyzm gardłowy- występuje w szczególności przy rozszczepie podniebienia. Głoski te wymawiane są gardłowo.
  • Sygmatyzm nosowy- istnieje podział na całkowity i częściowy. Głoski dentalizowane są wypowiadane przez usta i nos albo całkowicie nosowo,
  • Sygmatyzm krtaniowy –rzadko spotykany, występuje u osób z rozszczepem podniebienia. Tutaj również powstaje szmer, ponieważ powietrze ucieka przez rozsuniętą głośnię,
  • Sygmatyzm świszczący – na języku tworzony jest zbyt głęboki rowek, co daje ostre brzmienie tych głosek. Taki sygmatyzm można zaobserwować u osób ze wzmożonym napięciem lub napięciem związanym z przeżywanymi emocjami.

W sygmatyzmie możemy wyróżnić trzy sposoby wymowy danej głoski u pacjenta:

  • deformacje – wynikają ze złego miejsca artykulacji danej głoski w jamie ustnej. Prowadzi to do zniekształcenia wypowiadanego dźwięku
  • substytucje – pojawiają się w czasie rozwoju dziecka, gdzie zamienia trudniejsze głoski na łatwiejsze dla siebie na danym etapie życia np. Sala->śala lub szafa-> safa
  • elizje – opuszczanie dźwięku, głoski w wymowie. Pojawia się na etapie rozwoju, ale nie powinno się utrzymywać np. śruba-> luba

Dziecko według prawidłowo rozwijającej mowy powinno do 3 r. ż. opanować prawidłową wymowę głosek ciszących, do 4-5 r. ż. głosek syczących i 6 r. ż. głosek szumiących. Jeżeli  niestety nie pojawia się tak normatywny plan wymowy należy zgłosić się do gabinetu logopedycznego, w celu sprawdzenia przyczyny.

Od około 7-8 r. ż. (jest to kwestia indywidualna) dziecku zaczyna zmieniać się uzębienie z mlecznego na stałe. W tym czasie dziecku może zdarzyć się seplenienie fizjologiczne, ale nie może być to długotrwały i utrzymujący się efekt.

Nie leczone wady wymowy nie znikną, a będą się tylko pogłębiać czego efektem mogą być wady zgryzu!

Rodzicu, jeśli zauważysz jakiekolwiek nieprawidłowości w budowie jamy ustnej, wymowie czy komunikacji swojego dziecka nie czekaj.  Zgłoś się do logopedy w celu rozpoznania zaburzenia.

Bibliografia:

  • https://portal.abczdrowie.pl/seplenienie
  • https://www.logopeda-lodz.eu/blog/seplenienie-jakie-sa-przyczyny-i-rodzaje-seplenienia/
  • A.Sołtys- Chmielowicz Wady wymowy i ich korygowanie. Uniwersytet Marii Skłodowskiej – Curie w Lublinie, 2002
  •  D. Pluta-Wojciechowska „Od głoski wadliwej do głoski normatywnej”. Analiza metod i strategii postępowania. Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów pod redakcją Danuty Pluty-Wojciechowskiej przy współpracy Anny Płonki. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2015.
  • E. Czaplewska Diagnoza zaburzeń rozwoju artykulacji. Diagnoza logopedyczna Podręcznik akademicki GWP, Sopot 2012