Zaburzenia rozwojowe to nieadekwatne do wieku cechy funkcjonowania dziecka, które mogą objawiać się szeregiem trudności w nabywaniu nowych kompetencji i skutkować pogłębieniem problemów w przyszłości. Nieprawidłowości związane są z nieosiąganiem kolejnych „kroków milowych” rozwoju lub nabywaniem nowych umiejętności ze znacznym opóźnieniem w stosunku do wieku. 

Kroki  lub kamenie milowe rozwoju to określone umiejętności nabywane w odpowiedniej kolejności oraz właściwym odstępie czasowym. Harmonijny rozwój dziecka ma być odpowiedzią na właściwe funkcjonowanie i rozwój układu nerwowego w środowisku, które sprzyja procesowi uczenia się. Obszarami istotnymi dla rozwoju dziecka w pierwszych latach życia są: motoryka i przetwarzanie bodźców zmysłowych, funkcjonowanie poznawcze, rozwój mowy, rozwój emocjonalny i społeczny. Zaburzenia rozwojowe mogą być częściowe, czyli obejmować tylko jedną z wymienionych sfer lub całościowe i znacząco wpływać na jakość życia. 

Warto wiedzieć, że każda ze sfer wpływa na siebie nawzajem i korzysta ze swoich zasobów. To jak młody człowiek rozwija się od pierwszych chwil życia ma ogromne znaczenie dla jego również dorosłego funkcjonowania, dlatego nie powinno się lekceważyć nawet najmniejszych nieprawidłowości i w razie wątpliwości skonsultować dziecko ze specjalistą. 

Należy zwrócić szczególną uwagę, gdy dziecko:

Między 4-5 miesiącem życia:

• podczas noszenia na rękach nie utrzymuje sztywno głowy
• nie wyciąga rączki po przedmiot, który mu podaje dorosły
• nie potrafi reagować uśmiechem na uśmiech i nie śledzi wzrokiem  dorosłego
• nie ogląda zabawek, które trzyma w dłoni
• nie odwraca głowy w poszukiwaniu źródła dźwięku
• nie wokalizuje samogłosek
• nie sygnalizuje niepokoju, gdy przez dłuży czas nikt się nie pojawia
• nie przejawia odruchu marszu

Między 6-7 miesiącem życia:

• nie obraca się z pleców na brzuch i z brzucha na plecy
• nie siedzi samodzielnie i nie stoi z podparciem
• nie spogląda na przedmiot, który spadł z wysokości
• nie bawi się samodzielnie przedmiotami, które trzyma w dłoni
• nie gaworzy i nie wchodzi w interakcje komunikacyjną z dorosłym
• nie boi się nieznanych mu osób

Między 8-9 miesiącem życia:

• nie potrafi sam utrzymać się w pozycji siedzącej
• nie stoi samodzielnie podpierając się o mebel
• nie używa chwytu pęsetowego
• nie szuka przedmiotu, który został schowany na jego oczach
• nie śledzi ruchu zabawek wyrzucanych na podłogę
• nie interesuje się przedmiotami leżącymi blisko niego, nie chce ich do siebie przyciągnąć
• nie wskazuje palcem zabawek, rzeczy i osób 
• nie odpowiada uśmiechem na uśmiech
• nie próbuje naśladować zachowań dorosłych

Między 10-11 miesiącem życia:

• nie podnosi się samodzielnie z raczkowania
• nie próbuje samodzielnie chodzić
• odwraca kartki w książce bardzo szybko, nie skupia uwagi na obrazkach
• nie szuka ukrytych przedmiotów
• nie naśladuje zachowań dorosłych (np. karmienie mamy) 
• bawi się zabawkami w sposób niezgodny z ich przeznaczeniem np. uporczywie wprawia przedmioty w ruch obrotowy
• nie rozumie mimiki twarzy
• nie potrafi samodzielnie wyjąć klocka z pudełka 
• nie rozpoznaje wyrazów dźwiękonaśladowczych (np. ko-ko, mu-mu)
• nie interesuje się zabawą z interakcją np. „w akuku”

W 12 miesiącu życia:

• nie potrafi manipulować narzędziami np. kredką
• nie przyciąga do siebie przedmiotów np. autka ze sznurkiem
• nie pokazuje obrazków w książce
• nie rozumie nazw osób, przedmiotów, czynności
• nie wypowiada samodzielnie kilku wyrazów
• nie utrzymuje wspólnego pola uwagi

Między 13-16 miesiącem życia:

• nie podejmuje prób rysowania (bazgrania)
• nie potrafi zbudować wierzy z dwóch klocków
• nie potrafi wskazać przedmiotów na obrazkach
• nie potrafi nazywać osób, przedmiotów lub kilku czynności

Między 17-20 miesiącem życia:

• nie wspina się np. na krzesło, szafkę
• nie biega
• nie wykazuje chęci „grania” na instrumentach
• nie jest zainteresowane zabawą z rówieśnikami
• nie rzuca piłką
• nie wchodzi po schodach krokiem dostawnym
• nie buduje wieży z klocków (4-5 el.)
• nie naśladuje ruchów osób dorosłych
• nie następuje stały wzrost słownictwa
• nie rozumie prostych poleceń i zakazów

W 24 miesiącu życia:

• nie próbuje rozbierać się samodzielnie
• nie podskakuje
• nie buduje wieży z 6 klocków
• nie buduje mostku z trzech elementów – nie wkłada prawidłowo klocków w otwory o zróżnicowanym kształcie i wielkości
• nie składa obrazka z dwóch części
• nie wykonuje prostych poleceń
• nie łączy wyrazów (nie pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe)
• nie wchodzi w interakcje z rówieśnikami

Między 30-36 miesiącem życia:

• nie naśladuje działań osób dorosłych
• nie bawi się w zabawy tematyczne (np. w sklep, gotowanie)
• nie potrafi posługiwać się łyżką i widelcem podczas jedzenia 
• nie wypowiada się zdaniami
• nie wykonuje samodzielnie czynności higienicznych (np. mycie rąk)
• nie powtarza melodii
• nie słucha czytania wierszyków i książeczek

Wczesne wykrycie zaburzeń rozwojowych może uchronić dziecko przed np. dysleksją, obniżoną sprawnością intelektualną, zaburzeniami integracji sensorycznej, zaburzeniami emocjonalnymi. Wczesne interwencja terapeutyczna stwarza także duże możliwości poprawy jakości funkcjonowania osób np. w spektrum autyzmu, z zaburzeniami mowy i komunikacji.

Rodzicu, jeśli masz wątpliwości dotyczące rozwoju swojego dziecka w zakresie:

• rozwoju ruchowego i przetwarzania sensorycznego -> udaj się do fizjoterapeuty lub osteopaty
• rozwoju mowy i komunikowania się  -> umów się na wizytę z logopedą lub neurologopedą
• rozwoju poznawczego i społeczno – emocjonalnego -> pójdź na konsultację z psychologiem lub pedagogiem

Cennym źródłem wiedzy mogą również okazać się lekarze specjalizujący się np. neurologii, ortopedii, psychiatrii.