Zacznijmy od tego czym jest prawidłowe oddychanie i dlaczego jest dla nas tak ważne. 

Podstawowym celem oddychania jest dostarczenie do organizmu niezbędnego do życia powietrza. Fizjologiczne i prawidłowe oddychanie to pobieranie powietrza drogą nosową. Jednakże w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na tlen częściowo oddycha się również drogą ustną. Człowiek potrzebuje ok 20-25 litrów na minutę. W przypadku, gdy zapotrzebowanie na powietrze zwiększa się od 40-45 litrów na minutę zaczynamy oddychać drogą ustną. 

Samo oddychanie drogą nosową wpływa na właściwy rozwój zespołu ustno- twarzowego, co ma związek nie tylko z odpowiednią pozycją języka i warg, ale również z prawidłowym napięciem mięśni oraz przepływającym powietrzem, które masuje dno nosa i tym samym prawidłowo pobudza ukrwienie. Dodatkowo, prawidłowe oddychanie ogrzewa, nawilża  i oczyszcza wdychany tlen. 

Skutkami niefizjologicznego oddychania może być dostarczana zbyt mała ilość tlenu. W związku z tym u dziecka mogą pojawić się takie objawy jak bladość, szybka męczliwość, niespokojny sen lub nawet niechęć do zabawy. Logopeda również może obserwować inne dysfunkcję u dziecka jak na przykład:

– podatność na infekcję,

– zwiększoną pracę mięśni oddechowych, 

-zmiany układu pozycji żuchwy i szczęki oraz pozycji języka,

– brak odpowiedniej pracy mięśni warg, 

– nieprawidłowe napięcie języka, który może leżeć na dnie jamy ustnej,

-zmiana kierunku przepływu powietrza,

– wady zgryzu,

-zwiększenie podatności na próchnicę,

– zwiększona praca mięśni szyjnych, a także tułowia.

Dlaczego tak ważne jest wprowadzenie technik oddechowych w terapii logopedycznej? 

Ćwiczenia oddechowe znajdują w logopedii szerokie zastosowanie. Są one istotne w terapii zaburzeń artykulacji, niepłynności mowy, dysfunkcji głosu, we wczesnej interwencji logopedycznej, afazji, gerontologopedii czy w wypadku zaburzeń komunikacji wynikających z nieprawidłowości ruchowych, np. u osób z dyzartrią itd. Celem dla logopedy w trakcie wprowadzania tych ćwiczeń jest pogłębienie oddechu oraz zwiększenie pojemności płuc. Dodatkowo wydłużenie fazy oddechowej, wyrobienie właściwego dla mowy toru oddechowego i zsynchronizowanie faz wydechowych z treścią wypowiedzi.

Nauka prawidłowej fazy oddechowej nie musi być nudna, jak najbardziej rodzice są potrzebni do wsparcia i wspólnej zabawy z dzieckiem. Oto kilka ćwiczeń, które można kontynuować z dzieckiem poza gabinetem logopedycznym:

– puszczamy wspólnie bańki, pamiętając o odpowiednim ułożeniu warg w „dzióbek” do tej zabawy,

– wspólne wąchanie różnych nieznanych zapachów przypraw, owoców czy innych produktów spożywczych z zamkniętymi oczami i zgadywanie co to może być, 

-oddech połączyć wraz z ćwiczeniami ruchowymi (joga). Bierzemy wdech nosem, wypuszczamy buzią. Robimy ćwiczenie i znów powtórka

– granie w dmuchany „football” czyli potrzebujemy tylko dwóch słomek, małego puszka i stołu, po którym możemy naszym oddechem zmieniać położenie piłki 

W technikach oddechowych ważna jest przede wszystkim pozycja spoczynkowa języka! 

Pozycja spoczynkowa języka – to właściwe ułożenie języka w jamie ustnej podczas spoczynku, czyli wtedy, gdy nasz aparat mowy nie wykonuje żadnych ruchów. Język w spoczynku powinien przyjąć pozycję wertykalno-horyzontalną, czyli przybrać kształt przypominający tzw. pozycję „kobry”. A to znaczy, że szeroki język uniesiony jest ku górze, a jego środkowa i przednia część lekko „przyklejona” do wałka dziąsłowego i podniebienia twardego. Boki języka winny przylegać do wewnętrznej strony górnego łuku zębowego. Usta są zamknięte, bez napięcia, zęby zbliżone. Kontrola prawidłowego ułożenia języka u dziecka może być codziennym rytuałem. Ustalamy z dzieckiem, że w trakcie czytania lub oglądania bajki będzie trzymał języczek w magicznym miejscu blisko podniebienia. Po zakończeniu zajęcia sprawdzamy, gdzie znajduje się język. Tym sposobem jesteśmy bliżej osiągnięcia celu prawidłowego oddychania u naszej pociechy.

Pamiętajmy jednak, że musimy sprawdzić wszelkie przyczyny dysfunkcji oddechu naszego dziecka, a więc oprócz drożności nosa i jamy nosowo- gardłowej jest również prawidłowe wędzidełko. Należy zwrócić uwagę jak dziecko gryzie i żuje. To wszystko daje logopedą pole do prawidłowej i rzetelnej diagnozy w trakcie konsultacji.

Źródła:

Pluta – Wojciechowska D. Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego. Wyd.  Ergo- Sum, Bytom 2013

Pluta – Wojciechowska D. Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń. Wyd. Ergo- Sum, Bytom 2021