AAC (Augmentative and Alternative Communications), czyli Komunikacja wspomagająca i alternatywna to zbiór metod, które wspierają komunikację osób z trudności w porozumiewaniu się.
Narzędzia i strategie mają na celu umożliwić osobie, której mowa werbalna nie daje pełnej możliwości wyrażenia swoich potrzeb, uczuć, czy opinii skuteczne porozumienie z drugim człowiekiem.
Komunikacja AAC przeznaczona jest dla osób, które z różnych powodów nie mogą mówić lub mowa ze względów artykulacyjnych jest niezrozumiała dla otoczenia (np. afazja motoryczna, Mózgowe Porażenie Dziecięce), ale również dla osób z zaburzeniami w rozwoju językowym, które mają trudności z rozumieniem mowy i używaniem jej w celu porozumiewania się (np. spektrum autyzmu, niepełnosprawność intelektualna, apraksja).
Wokół tematu AAC narosło wiele szkodliwych mitów, które często funkcjonują w środowiskach rodziców dzieci z niepełnosprawnościami i wyzwaniami rozwojowymi. Tymczasem są to skuteczne strategie i narzędzia, które realnie wspomagają proces terapeutyczny i dają możliwość skutecznej komunikacji.
FAKTY I MITY O AAC
I MIT – Komunikacja to tylko mowa.
FAKT I
Komunikacja zaczyna się dużo wcześniej przed pojawieniem się mowy werbalnej. Już od narodzin dziecko wyraża swoje potrzeby oraz informuje o samopoczuciu za pomocą płaczu, mimiki, śmiechu. Ludzie komunikują się ze sobą w sposób werbalny, czyli poprzez mowę i aktywne słuchanie, ale przede wszystkim wysyłają szereg sygnałów komunikacyjnych niewerbalnych poprzez mimikę, postawę ciała czy gesty. Można znać różne słowa i pojęcia językowe, identyfikować je ze sobą, ale nie wykorzystywać ich w sposób funkcjonalny. Można to zaobserwować szczególnie u dzieci w spektrum autyzmu, które często znają i wymieniają ciągi cyfr, stolice państw czy nazwy kolorów, ale nie potrafią poprosić o coś do jedzenia lub zaproponować wspólnej zabawy. Każde zachowanie jest sygnałem komunikacyjnym, a brak zrozumienia przez drugą osobę powoduje u dziecka ogromną frustrację, która może prowadzić do trudnych, nieakceptowanych społeczne zachowań (np. agresja, krzyk, ucieczka).
II MIT – AAC hamuje rozwój mowy
FAKT II
Nie ma danych, które potwierdzałyby, że komunikacja wspomagająca hamuje proces rozwoju mowy werbalnej u dzieci, a wręcz przeciwnie badania naukowe wskazują na wzrost produkcji mowy przy zastosowaniu metod AAC
Źródło: Millar, Light, Schlosser, 2006 w: Autyzm i AAC, Kaczmarek, Wojciechowska
Gdy dziecko ma opóźniony rozwój mowy i mówi niewiele to wolniej uczy się nowych pojęć, tworzenia zdań i właściwego posługiwania się językiem.
„Rozwój języka jest zaś nierozerwalnie związany z rozwojem poznawczym – dziecko, które nie ma możliwości aktywnego komunikowania się, jest zagrożone wtórną niepełnosprawnością intelektualną.”
MIT III – Korzystając z AAC dziecko utraci motywację do mówienia
FAKT III
Dziecko nie traci motywacji do mówienia, ale zyskuje zrozumienie i poczucie sprawstwa, przez co z powodzeniem się rozwija. Korzystając z AAC osoby mogą wyrażać więcej, ponieważ nie są ograniczone do wyrazów, które potrafią wypowiedzieć.
Badania potwierdzają, że wprowadzenie interwencji AAC przynosi:
- Zmniejszenie ilości zachowań trudnych
- Wzrost ilości wokalizacji
- Poprawa w zakresie naśladowania dźwięków
- Budowanie systemu językowego
- Poprawa w zakresie inicjowania komunikacji
- Wzrost umiejętności poznawczych
- Wzrost aktywności w życiu codziennym
MIT IV – AAC to tylko obrazki
FAKT IV
Istnieje wiele metod i technik i strategii komunikacyjnych, które stosuje się w zależności od potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka lub dorosłego użytkownika AAC. Wyróżniamy między innymi: symbole PCS, Piktogramy, Makaton, System symboli jednoznacznych (przestrzenno-dotykowych), System PECS, sygnału uprzedzające na ciele, system symboli Blissa. Istnieje również wiele rozwiązań wysokiej technologii np. oprogramowania i komunikatory, które poszerzają możliwości rozwoju.
Nie ma takich ograniczeń motorycznych, językowych, intelektualnych lub innych, aby wprowadzenie AAC było niemożliwe.
Każda osoba ma prawdo do komunikacji, a terapeuci, nauczyciele i rodzice mają obowiązek dać dziecku taką możliwość.
Bibliografia:
B. Kaczmarek, A. Wojciechowska: Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się w edukacji osób z autyzmem, Kraków 2015, Impuls.
A.J.Huffman, Cognitive Distortion, 2011
Terapia specjalna dzieci i dorosłych, M. Kłoda-Leszczyńska, „Czy AAC to „ostatnia deska ratunku”? O mitach i faktach związanych z wpływem komunikacji wspomagającej na rozwój mowy